خوب، بد و زشتِ «وام ریسک» در مدیریت ریسک- قسمت دوم

وام خوب (Good debt)

استیو جابز، یکی از بنیانگذاران افسانه ای اَپل، پس از اخراج از همان شغل در سال ۱۹۸۵، در سال ۱۹۹۷ به عنوان مدیر عامل آن به این شرکت بازگشت. اولین پروژه بزرگ او توسعه و راه اندازی iMac ها  برای کریسمس ۱۹۹۸بود. آن کامپیوترهای رومیزی رنگارنگ، جذاب و با وضوح بالا که در زمان خودشان انقلابی ایجاد کردند را به خاطر دارید؟!

یکی از ریسک های اصلی که تیم او شناسایی کردند، به ویژه با توجه به فصل تعطیلات، تاخیر در زنجیره تامین و ارسال برای مشتریان بود. در آن روزها، هر تولیدکننده رایانه محصولات خود را از چین به ایالات متحده از طریق دریا ارسال می کرد. برای جلوگیری از ریسک های تاخیر حمل و نقل دریایی، استیو جابز به طور پیشگیرانه (proactively) 50 میلیون دلار برای خرید تمام ظرفیت حمل و نقل هوایی در تعطیلات بین دو کشور هزینه کرد.

در نتیجه در کریسمس آن سال، اَپل به لطف ارسال هوایی، مشتریان خود را با زمان تحویل کوتاه و تحویل فوری و به موقع شگفت زده و خوشحال کرد. اما رقبای آن مانند Compaq و HP زمانی که تصمیم گرفتند تاخیر ایجاد شده به علت حمل‌ونقل دریایی را از طریق ارسال هوایی محموله‌های خود تسریع کنند، ناباورانه و وحشت زده با این واقعیت روبرو شدند که رقیبشان تمام ظرفیت ارسال هوایی را در اختیار خود گرفته و دیگر راهی برای جبران باقی نمانده است.

وام ریسکی که استیو جابز به طور پیشگیرانه پرداخت کرد در مقایسه با هزینه رفع تاخیرات و ریسک های حمل و نقل دریایی و از دست دادن درآمدی که اَپل همیشه با آن مواجه می شد بسیارکمرنگ بود. ضمن اینکه استفاده از این وام باعث کسب امتیاز مشتری مداری و یکه تازی برند اَپل در فروش و تحویل یک محصول عالی بود. در نتیجه، یک وام ریسک خوب منجر به بازگشت استثنایی سرمایه شد!

درواقع یک وام ریسک خوب به مدیریت ریسک موثر، تصمیم گیری به موقع، بازگشت سرمایه مثبت و موفقیت پروژه گره خورده است. از سوی دیگر، وام بد، اساساً برعکس همه اینها است که نمونه ای از آن را در طرح توسعه ساخت هواپیمای بوئینگ ۷۸۷ دریم لاینر خواهیم دید.

 

وام بد (Bad debt)

در طرح توسعه و ساخت هواپیمای بوئینگ ۷۸۷ دریم لاینر (Dreamliner)، مدیران بوئینگ علیرغم هشدارهای مهندسان خود تصمیم گرفتند که بیشتر فرآیند توسعه از جمله وظایف اصلی مهندسی و تولید خود را برون سپاری کنند. زنجیره تامین آن شامل حدود ۵۰ تامین کننده اصلی و ۱۵۰ سایت در سراسر جهان بود. مدیران بوئینگ امیدوار بودند که با این تصمیم ریسک مالی را به تامین کنندگان منتقل کنند تا هزینه های توسعه را به حداقل رسانده و موجب تسریع برنامه ریزی شوند. اما نتایج درست همانطور که مهندسان آنها هشدار داده بودند کاملا نقش برآب شد!

تأخیرهای تأمین‌کنندگان، ورشکستگی و مشکلات کیفی و عدم تایید الزامات مورد نیاز، در نهایت باعث افزایش میلیارد دلاری هزینه‌های بوئینگ و از دست دادن درآمد به دلیل لغو سفارشات ثبت شده و از همه مهمتر منجر به از بین رفتن اعتبار و ارزش عظیم سهام بوئینگ شد. مدیریت ضعیف ریسک، ارزیابی نادرست و تصمیم گیری غیرمسئولانه در بالاترین سطوح سازمان، باعث لغزش یک وام خوب به سمت بد شد.

به هر حال، حماسه دریم لاینر هنوز تمام نشده و همچنان شرکت بوئینگ در حال شناسایی و ارزیابی مشکلات تولید جدید و تامین و تعدیل هزینه های میلیاردها دلاری آن است. زمان نشان خواهد داد که وام بد ریسک بوئینگ می تواند بدتر شود و آنها را به  سمت شیب وام زشت سوق دهد یا خیر؟!

وام زشت (Ugly debt)

وام زشت، وام بدی است که بدتر شده، به همین سادگی! هنگام قرار گرفتن در شرایط وام بد، باید حواستان باشد که اگر درست و به موقع به آن توجه نکنید، بد می تواند به سرعت زشت و غیرقابل جبران شود. فراموش نکنید مرز بین وام بد و زشت بسیار باریک است!

شرکت جنرال موتورز (GM) به دلیل خرابی سوئیچ معیوب خود که باعث کشته شدن ۱۲۴ نفر و مجروحیت های بسیار شد، در نهایت مجبور به پرداخت وام زشت ۹۰۰ میلیون دلاری به ایالات متحده و بیش از ۱.۲ میلیارد دلار به قربانیان به عنوان بخشی از تسویه حساب های مختلف شد. تیم جنرال موتورز این نقص را درحدود ده سال قبل از این اتفاق تشخیص داده اما ارزیابی نکرده و نادیده گرفته بود. اگر آنها از همان ابتدا با این ریسک بصورت درست مواجه می شدند، تعمیر هر سوئیچ معیوب برای جنرال موتورز تنها چند دلار هزینه برمیداشت. اما با چشم پوشی و گذشت زمان، بخش سود و بهره وام ریسک سنگین و سنگین تر شد و ناگهان با چندین مرتبه بزرگی به میلیاردها دلار افزایش یافت و باعث تبدیل یک مورد وام بد به وام زشت شد!

وام خوب، بد و زشت ریسک، پیوستاری با شیب بسیار تند لغزنده است. این شیب به طور ذاتی در چشم انداز هر پروژه از همان لحظه ی شروع وجود دارد. برای جلوگیری از سقوط در شیب، حامیان مالی پروژه، مدیران و تیم ها باید ماهیت وام ریسک را درک کرده و آن را به طور فعال و پیشگیرانه مدیریت کنند.

 

شما می توانید با خوب ها، خوب زندگی کنید، اما با بد و زشت هرگز!

 

نوشته شده توسط دکتر پراساد کودوکولا